Francja
stolica:
Paryż
Francja (fr. France, wym. [fʀɑ̃s]), Republika Francuska (République
française, [ʀepyblik fʀɑ̃sɛz]) – państwo, którego część
metropolitarna znajduje się w Europie Zachodniej, posiadające
także zamorskie terytoria na innych kontynentach. Francja
metropolitarna rozciąga się od Morza Śródziemnego na południu do
kanału La Manche i Morza Północnego na północy, oraz od Renu na
wschodzie do Zatoki Biskajskiej na zachodzie. Francuzi często
nazywają swój kraj l'Hexagone (sześciokąt) – pochodzi to od
kształtu Francji metropolitarnej.
Francja graniczy z Belgią, Luksemburgiem, Niemcami, Szwajcarią,
Włochami, Monako, Andorą i Hiszpanią. Terytoria zamorskie
graniczą również z Brazylią, Surinamem i Antylami Holenderskimi.
Kraj jest także połączony z Wielką Brytanią przez tunel pod
kanałem La Manche.
Republika Francuska jest unitarnym państwem demokratycznym, w
którym ważną rolę odgrywa prezydent. Jest również piątym
najlepiej rozwiniętym krajem świata i jedenastym w rankingu
warunków życia. Najważniejsze ideały Francji zawarte są w
Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela i w występującym na
drukach urzędowych i monetach haśle rewolucji francuskiej "liberté,
égalité, fraternité" ("wolność, równość, braterstwo"). Kraj jest
w gronie założycieli Unii Europejskiej. Ma największą
powierzchnię spośród państw wspólnoty. Francja jest także
członkiem-założycielem Organizacji Narodów Zjednoczonych,
wchodzi także w skład m.in.Frankofonii, G8 oraz Unii Łacińskiej.
Należy do Rady Bezpieczeństwa ONZ, w której posiada prawo weta.
Francja ze względu na swoją liczbę ludności, potencjał
gospodarczy, pozycję w Europie, silną armię (trzeci po Rosji i
USA arsenał nuklearny), uchodzi za jedno z najpotężniejszych
państw świata.
Nazwa "Francja" pochodzi od germańskiego plemienia Franków,
które zajmowało region po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego.
W otaczającym Paryż regionie Île-de-France powstało państwo
francuskie.
Historia
Granice współczesnej Francji
pokrywają się mniej więcej z granicami starożytnej Galii, która
była zamieszkana przez celtyckich Galów. Galowie zostali podbici
przez Rzymian w I wieku p.n.e. Ostatecznie Galowie przejęli
kulturę oraz mowę najeźdźców. Podobnie było z chrześcijaństwem,
które zostało przyjęte na tych terenach w II wieku n.e. i III
wieku n.e.
W IV wieku n.e. germańskie plemiona, głównie Frankowie (od
których to pochodzi starożytna nazwa „Francie”), przekroczyły
Ren i zajęły Galię. Współczesna nazwa „France” pochodzi od nazwy
feudalnych dóbr królów Francji z dynastii Kapetyngów wokół
Paryża. Jako samodzielne państwo Francja istnieje od 843 wraz z
podziałem imperium karolińskiego na części wschodnią, centralną
i zachodnią. Zachodnia część w przybliżeniu odpowiadała
terytorium współczesnej Francji.
Potomkowie Karola Wielkiego rządzili we Francji aż do 20
sierpnia 987, kiedy to Hugo Kapet został koronowany na króla
Francji. Jego potomkowie z dynastii Kapetyngów, Walezjuszów oraz
Burbonów stopniowo zjednoczyli kraj w wyniku serii wojen oraz
dynastycznego dziedziczenia tronu. Szczyt rozwoju monarchia
francuska osiągnęła w XVII wieku pod rządami Ludwika XIV. W tym
czasie Francja miała ogromny wpływ na europejską politykę,
ekonomię i kulturę, stając się wówczas najludniejszym krajem w
Europie.
W tym samym czasie Burbonowie zajęli miejsce Habsburgów w
Hiszpanii w następstwie wojny hiszpańskiej.
Francja była monarchią do 1792, kiedy to w wyniku rewolucji
francuskiej została utworzona I Republika Francuska. Napoleon
Bonaparte przejął kontrolę w republice w 1799 przyjmując tytuł I
Konsula. W maju 1804 Francja została proklamowana cesarstwem. W
wyniku kilku wojen jego armie podbiły wiele krajów, ustanawiając
w nich władców wywodzących się z rodziny Bonapartego. W
następstwie upadku Napoleona w 1815 we Francji zostaje
przywrócona monarchia. W 1830 w wyniku tzw. rewolucji lipcowej
powstaje konstytucyjna Monarchia Lipcowa, zastąpiona w 1848
przez II Republikę. Krótki okres tej formy rządów zakończył się
w 1852, kiedy to Ludwik Napoleon (Napoleon III) ogłosił
powstanie II cesarstwa. Ludwik Napoleon został obalony w wyniku
wojny francusko-pruskiej w 1870 i zastąpiony przez III
republikę.
W XX w. zaznacza się powolny schyłek imperialnej pozycji
Francji. W I wojnie światowej jest Francja jeszcze aktywnym i
znaczącym elementem koalicji zwycięzców. Ale II wojna światowa
jest militarną klęską. Zajęcie i okupowanie kraju przez wojska
niemieckie, kolaboracja z Niemcami są początkami zmierzchu roli
Francji w świecie, chociaż nadal Francja zachowuje znaczącą
pozycję w Europie. Bardzo niekorzystnie odbiło się to również na
francuskiej ekonomii, liczebności populacji oraz w efekcie
przyczyniło się do straty pozycji państwa dominującego w
świecie. IV Republika została ustanowiona po II wojnie
światowej, aby ostatecznie w 1958 ulec przekształceniu w obecną
na wpół-prezydencką V Republikę. We Francji szczególne znaczenie
posiadały i posiadają loże masońskie, zwłaszcza Wielki Wschód
Francji. Jego członkami było wielu czołowych polityków. Te loże
przyczyniły się także do erozji znaczenia Kościoła katolickiego.
Gospodarka
Francuska
gospodarka oparta jest na dominującym sektorze prywatnym (prawie
2,5 mln zarejestrowanych przedsiębiorstw) połączonym ze znaczną
(choć zmniejszającą się) ingerencją państwa w gospodarkę (zob.
interwencjonizm) i sektorem publicznym. Rząd posiada znaczny
wpływ na kluczowe segmenty gospodarki, szczególnie
infrastrukturę, posiada większościowe udziały w
przedsiębiorstwach kolejowych, lotniczych, energetycznych oraz
telekomunikacyjnych. Od roku 1990 rząd stopniowo pozbywał się
udziałów w firmach. Obecnie następuje powolna prywatyzacja
France Télécom i Air France, jak również firm ubezpieczeniowych,
banków i firm zbrojeniowych.
Francja jest członkiem grupy G8 najbardziej uprzemysłowionych
państw świata. Według wielkości PKB (nominalnego) gospodarka
Francji była szóstą na świecie (po amerykańskiej, japońskiej,
niemieckiej, chińskiej i brytyjskiej). Francja wraz z innymi 11
krajami Unii Europejskiej wprowadziła 1 lipca 2002, według
kursów zamrożonych 1 stycznia 1999, walutę euro, która
całkowicie zastąpiła franka na początku 2000 r.
Według OECD, Francja była w roku 2004 piątym największym
eksporterem i czwartym największym importerem dóbr
przemysłowych. W roku 2003 Francja była drugim największym
beneficjentem inwestycji zagranicznych spośród krajów OECD, z 47
mld dol. bezpośrednich inwestycji, wyprzedzana jedynie przez
Luksemburg (w którym inwestycje bezpośrednie wynikały głównie z
transferów środków pieniężnych do banków w tym kraju) i
wyprzedzając Stany Zjednoczone (39,9 mld). W tym samym roku
francuskie przedsiębiorstwa zainwestowały za granicą 57,3 mld
dol., co stanowi drugi wynik wśród krajów OECD, po Stanach
Zjednoczonych (173,8 mld) i przed Wielką Brytanią (55,3 mld)
oraz Japonią (28,8 mld).
Według publikacji OECD in Figures, Francja zajmuje pierwsze
miejsce wśród krajów G8 pod względem wydajności pracy (mierzonej
jako stosunek PKB per capita do liczby przepracowanych godzin).
W roku 2004 PKB na przepracowaną godzinę wynosił 47,7 dol. (USA
– 46,3; Niemcy 42,1; Wielka Brytania 39,6; Japonia 32.5).
Pomimo wyższej niż w Stanach
Zjednoczonych wydajności pracy, francuski PKB na mieszkańca jest
znacznie niższy (ok. 30%) od amerykańskiego i jest porównywalny
do innych krajów europejskich. Jest to spowodowane znacznie
mniejszą niż w USA częścią populacji czynnej zawodowo. Wśród
krajów OECD Francja ma jeden z najniższych odsetków ludności w
wieku 15 – 64 lat czynnej zawodowo. W roku 2004 pracowało 68,8%
Francuzów w wieku 15 – 64 lat (Japonia 80%, Wielka Brytania
78,9%, USA 77,2%, Niemcy 71,0%). Zjawisko to jest wynikiem
blisko trzydziestoletniego masowego bezrobocia we Francji, które
doprowadziło do trzech problemów: ok. 8% aktywnej zawodowo
populacji pozostaje bez pracy, absolwenci odwlekają wejście na
rynek pracy tak długo, jak to możliwe, oraz powroty pracowników,
którzy odeszli na przedwczesne emerytury.
Wielu ekonomistów powtarzało od dawna, iż głównym problemem
francuskiej gospodarki nie jest wydajność pracy. Uważają oni, że
jest nim brak strukturalnych reform, które pozwoliłyby zwiększyć
ilość pracowników w stosunku do ogółu populacji. Liberalni
ekonomiści oraz keynesiści podnoszą natomiast zbyt małą ilość
przepracowanych godzin i brak zdecydowanych reform rynku pracy
(prawica) oraz brak polityki rządu stymulującej sprawiedliwość
społeczną (lewica). Ostatnie starania rządu w dziedzinie
regulacji rynku pracy młodzieży spotkały się z silnym oporem.
W 2006 r. Francja była pierwszym na świecie celem podróży
turystycznych, przyjmując 79,1 mln odwiedzających, przed
Hiszpanią (55,6 ) i Stanami Zjednoczonymi (49,4 mln). Osoby
pozostające poniżej 24 godzin na terytorium kraju (np.
mieszkańcy Europy północnej podróżujący na urlopy do Włoch czy
Hiszpanii) nie są uwzględnione w tej statystyce. Na terytorium
Francji znajduje się wiele miast o wysokiej wartości
kulturalnej, na czele z Paryżem, a także licznych plaż, kurortów
nadmorskich, ośrodków sportów zimowych oraz regionów wiejskich o
wysokich walorach krajobrazowych. Poza tradycyjną turystyką
Francja przyciąga również pielgrzymów do Lourdes, sanktuarium
odwiedzanego rocznie przez kilka milionów osób.
Francja posiada znaczny przemysł lotniczy, na czele z
europejskim konsorcjum Airbus. Jest też jedynym krajem w Europie
(oprócz Rosji) posiadającym własny kosmodrom. Jest również
najbardziej niezależnym energetycznie krajem zachodu dzięki
wielkim inwestycjom w energetykę nuklearną, co powoduje również,
że emituje najmniej gazów cieplarnianych spośród krajów G8.
Elektrownie atomowe zapewniały 86.9% energii elektrycznej w 2005
r.
Duże obszary żyznej ziemi, zastosowanie nowoczesnych technologii
oraz dopłaty z UE, przyczyniły się do uczynienia z Francji
drugiego największego producenta i eksportera żywności. Głównymi
towarami eksportowymi są zboża, drób, przetwory mleczne,
wieprzowina i wołowina oraz słynne francuskie wina. Dopłaty z
Unii Europejskiej do francuskiego rolnictwa wynoszą prawie 14
mld dol.
Od zakończenia II wojny światowej rząd czynił wiele wysiłków w
celu integracji z Niemcami, zarówno politycznej jak i
ekonomicznej. Dziś te dwa kraje tworzą tzw. twardy rdzeń krajów
promujących ściślejszą integrację krajów Unii Europejskiej.
|
 |
