Niemcy
stolica:
Berlin
Niemcy (Republika Federalna Niemiec, RFN; niem.: Deutschland
lub Bundesrepublik Deutschland, BRD, [ˈbʊndəsʁepuˌbliːk
ˈdɔʏtʃlant], wymowa ?/i) – państwo federacyjne położone w
Europie, będące członkiem Unii Europejskiej (UE), Unii
Zachodnioeuropejskiej (UZE), G8, ONZ oraz NATO. Stolicą Niemiec
jest Berlin (przed połączeniem z NRD – Bonn, obecnie noszące
tytuł miasta federalnego). Językiem oficjalnym jest język
niemiecki.
Niemcy leżą między Morzem Północnym i Morzem Bałtyckim na
północy, Alpami na południu, rzeką Ren na zachodzie i Odrą na
wschodzie. Graniczą na północy z Danią, na wschodzie z Polską,
na południowym wschodzie z Czechami, na południu z Austrią i
Szwajcarią, a na zachodzie z Francją, Luksemburgiem, Belgią i
Holandią. Państwo niemieckie jest federacją złożoną z 16 krajów
związkowych (landów).
Historia
W X w. p.n.e. plemiona germańskie
przybyły na tereny dorzecza Łaby i Renu. W VI i VII w. zachodnia
część Germanii została podbita i włączona do państwa Franków. Za
panowania syna Karola Ludwika Pobożnego powstawały ośrodki
separatystyczne w Germanii. W wyniku wojny imperium zostało
podzielone na 3 części (traktat w Verdun 843), wschodnia to
późniejsze Niemcy.
Pierwszym królem wschodniofrankońskim został Ludwik. Po jego
śmierci (876) państwo rozpadło się na kilka luźno związanych ze
sobą księstw. W 962 Otton I zmienił nazwę państwa na Królestwo
Niemieckie. W XIV w zmienił się ustrój Niemiec. Cesarz Karol IV
wydał Złotą Bullę (1356). Bulla zagwarantowała jedność i
niepodzielność obszarów, którymi władali elektorzy, nadawała im
suwerenność w ramach cesarstwa i autonomię sądowniczą, elektorzy
otrzymali wówczas prawo majestatu – traktowano ich jak królów.
Elektorzy nie mogli wybierać nowego króla przed śmiercią
starego. W XV wieku Habsburgowie opanowywali nowe ziemie metodą
mariaży i układów. Cesarz Karol V (1519-1556) panował nad
największym imperium ówczesnego świata. W 1526 po śmierci króla
Węgier w Bitwie pod Mohaczem, brat Karola Ferdynand uzyskał
korony Czech i Węgier na mocy układu o przeżycie z Jagiellonami
zawartego w Wiedniu (1515). W 1517 niemiecki zakonnik Marcin
Luter ogłosił w Wittenberdze 95 tez. W 1521 papież Leon X wyklął
zakonnika, zaś sejm w Wormacji skazał Lutra na banicję. W 1555
podpisano pokój w Augsburgu. Warunki pokoju były następujące:
król uznał podział religijny Niemiec na zasadzie Czyj kraj, tego
religia. Ogromne zasługi dla przyszłego rozwoju Niemiec położył
oświeceniowy król-mason Fryderyk II Wielki, który jako jeden z
pierwszych władców w Europie wprowadził powszechne nauczanie
elementarne. W latach 1772-1795 udział Prus w trzech rozbiorach
Polski. W okresie napoleońskim większość ziem niemieckich
włączono w Związek Reński oprócz Prus i Austrii. Po klęsce
Napoleona utworzono Związek Niemiecki. W 1834 powstał Niemiecki
Związek Celny. Po wojnie austriacko-pruskiej 1866 najsilniejszą
pozycję w Niemczech uzyskały Prusy, po wojnie francusko-pruskiej
w latach 1870-1871 proklamowano Cesarstwo Niemieckie z Wilhelmem
I jako dziedzicznym cesarzem. W latach 1880-1900 Niemcy uzyskały
też kolonie w Afryce. 9 listopada 1918 proklamowano republikę,
cesarz abdykował. Niemcy podpisały kapitulację 11 listopada 1918
roku kończącą I wojnę światową. Do 1933 istniała Republika
Weimarska. W wolnych i demokratycznych wyborach w 1933
zwyciężyła NSDAP. W następstwie tego władzę objął Adolf Hitler i
NSDAP, rozpoczęły się rządy terroru. 1 września 1939 Niemcy
zaatakowały Polskę. Rozpoczęła się II wojna światowa, zakończona
8 maja 1945 aktem bezwarunkowej kapitulacji (powielonym na
żądanie ZSRR 9 maja). Niemcy podzielono na strefy okupacji
kontrolowane przez mocarstwa: Wielką Brytanię, Francję, ZSRR,
USA. Powstała Międzysojusznicza Rada Kontroli, która
koordynowała administrację okupowanych terytoriów. W strefie
radzieckiej powstało NRD, a w trzech pozostałych RFN. Niemcy
zjednoczyły się w 1990.
Ustrój
polityczny Niemiec
Stolicą federalną jest Berlin, gdzie
znajduje się siedziba rządu federalnego (Bundesregierung),
jednak część ministerstw rezyduje w Bonn. Część centralnych
urzędów mieści się w innych miastach, m.in. Karlsruhe i
Norymberdze. System polityczny Niemiec jest zorganizowany w
oparciu o konstytucję (Verfassung), którą jest Ustawa Zasadnicza
Niemiec (Grundgesetz) według zasady podziału władz (Gewaltenteilung).
Głową państwa jest prezydent federalny, wybierany przez
Zgromadzenie Narodowe (złożonego z Bundestagu i przedstawicieli
krajów związkowych, w liczbie równej liczbie członków
Bundestagu) na pięcioletnią kadencję. Jest możliwość
jednokrotnego powtórzenia kadencji. Ma on czysto reprezentacyjne
znaczenie – jest symbolem państwa, moderatorem. Nie ma prawa
wetowania ustaw (może je jedynie odesłać do Trybunału). Posiada
prawo mianowania ambasadorów i konsulów oraz wysuwania
kandydatury kanclerza.
Władzą ustawodawczą (Legislative) jest Bundestag wraz z drugą
izbą Radą Federalną Niemiec (Bundesrat). Bundestag wybierany
jest co cztery lata w wyborach pięcioprzymiotnikowych:
powszechnych, równych, bezpośrednich (jednostopniowych), tajnych
i proporcjonalnych, choć zasadniczo jest to system mieszany z
zapewnieniem wejścia do parlamentu wszystkich kandydatów, którzy
w swych okręgach uzyskali większość. Ustawowa liczba posłów
liczy 598 (od zjednoczenia Niemiec do 2002 roku wynosiła 656),
ale wskutek tego skomplikowanego systemu wyborczego liczba ta
może zwiększać się o tzw. mandaty nadwyżkowe. Tak jest w
Bundestagu XVII kadencji, który liczy 622 posłów. Posłowie
grupują się we frakcjach, do tworzenia których potrzebne jest 5%
ogólnej liczby posłów. Obecne frakcje to:
- SPD
- CDU/CSU
- Związek 90/Zieloni
- FDP
- Die Linkspartei PDS
Bundestag na wniosek prezydenta dokonuje wyboru kanclerza i
rządu, kontroluje jego prace, zatwierdza umowy międzynarodowe,
uchwala ustawy, wybiera (wraz z Bundesratem) prezydenta. Na
czele izby niższej stoi przewodniczący Bundestagu (wraz ze
swoimi zastępcami). Obecnie jest nim Norbert Lammert z CDU.
Władzę wykonawczą (Exekutive) stanowi rząd federalny z
kanclerzem federalnym (Bundeskanzler) na czele. Pozycja
kanclerza jest mocniejsza niż polskiego premiera. Ma on prawo
bezpośrednio ingerować w prace swoich ministrów. Nie można
pociągnąć całego rządu do odpowiedzialności politycznej. Dzieje
się tak dlatego, że każdy z ministrów działa według wytycznych
kanclerza. Dopiero gdy kanclerz zostanie pociągnięty do
odpowiedzialności za pomocą konstruktywnego wotum nieufności,
wówczas rząd pośrednio pociągnięty jest do odpowiedzialności.
Parlament nie może odwoływać poszczególnych ministrów (zasada
odpowiedzialności rządu en bloc).
Najwyższe instancje sądowe to:
Federalny Trybunał Konstytucyjny (Bundesverfassungsgericht),
Federalny Sąd Administracyjny (Bundesverwaltungsgericht),
Trybunał Federalny (Bundesgerichtshof),
Federalny Sąd Pracy (Bundesarbeitsgericht),
Federalny Sąd Socjalny (Bundessozialgericht),
Federalny Trybunał Finansowy (Bundesfinanzhof).
Partie polityczne
System partyjny Niemiec porównawszy
chociażby z krajami Europy Zachodniej jest wyjątkowo stabilny i
uporządkowany. Wykrystalizowaniu uległ po II wojnie światowej.
Partią o najstarszej tradycji jest pochodząca z 1870 r. partia
środowiska katolickiego Zentrum (pol. Centrum). Drugą co do
wieku partią jest pochodząca z 1875 r. i wyrosła z ruchu
robotniczego SPD. Uczestniczyła ona w rządach Republiki
Weimarskiej, aż do 1933 roku była najsilniejszą partią
niemiecką. Obok SPD do tzw. Volksparteien (partii
ogólnonarodowych) należy również chadecja (CDU i CSU).
Wykształciła się ona po II wojnie światowej ze środowisk dawnej
katolickiej partii „Centrum”, poszerzonej o środowiska
ewangelickie (CDU jest partią ponadkonfesyjną). Na wzmocnienie
jej roli wpłynął długi okres rządów (1949–1969) oraz
charyzmatyczni liderzy: Konrad Adenauer, Ludwig Erhard i Jakob
Kaiser. W latach 1982–1998 CDU/CSU była znów u władzy stanowiąc
główną siłę rządu Helmuta Kohla.
Tradycyjnie rolę języczka u wagi pełnili liberałowie z FDP.
Rządzili prawie nieprzerwanie aż do 1998 roku, raz z CDU, raz z
SPD – stąd też często nazywani są partią „obrotową”. FDP
wykształciła się po 1948 roku ze środowisk związanych z
przedwojennymi partiami DDP i DVP. Były w niej obecne zarówno
elementy wolnomyślicielskie, antyklerykalne jak i
nacjonalistyczne (przez pewien czas po wojnie sytuowano FDP „na
prawo” od CDU). Z partią związane były takie nazwiska jak
pierwszy prezydent RFN Theodor Heuss, jej powojenny lider Erich
Mende, przedstawiciele lewego skrzydła Wolfgang Mischnick, czy
Günter Verheugen. Członkami FDP byli też wieloletni minister
spraw zagranicznych RFN Hans-Dietrich Genscher (1974–1992),
Walter Scheel (1969–74 szef MSZ, prezydent RFN 1974–79), czy
Klaus Kinkel (minister sprawiedliwości i spraw zagranicznych w
rządzie Helmuta Kohla). FDP miała swój udział w odważnej
polityce wschodniej rządu Willego Brandta i Helmuta Schmidta. W
1982 na skutek różnic w koncepcjach polityki gospodarczej i
społecznej FDP zrezygnowała z udziału w rządach lewicy i
związała się z chadecją. Małżeństwo z CDU, choć niewolne od
kłótni i nieporozumień, przetrwało 16 lat.
Od 1998 rolę języczka u wagi spełniała istniejąca od 1979/80 r.
partia Zielonych (Bündnis 90/Die Grünen). Jej przewodniczącym
był minister spraw zagranicznych Josef Fischer.
Partią izolowaną na szczeblu ogólnokrajowym jest Die Linkspartei.
– następczyni honeckerowskiej SED. W latach 1990–2002 i ponownie
od 2005 reprezentowana była w Bundestagu, głównie przez posłów z
byłej NRD. W zachodniej części Niemiec nie udało jej się
zapuścić korzeni, aż do zawarcia koalicji z dysydentami z SPD.
PDS krytykowała z pozycji lewicowych rząd Schrödera, zarzucając
mu odejście od lewicowych ideałów, które jakoby zawsze bliskie
były PDS. Partia Lothara Bisky'ego współrządzi z SPD w dwóch
krajach związkowych – Berlinie i Meklemburgii-Pomorzu Przednim.
W parlamentach lokalnych swoje reprezentacje posiadają również
trzy skrajnie prawicowe partie: Narodowodemokratyczna Partia
Niemiec (Nationaldemokratische Partei Deutschland, NPD),
Niemiecka Unia Ludowa (Deutsche Volksunion, DVU) oraz Niemiecka
Unia Socjalna (Deutsche Soziale Union, DSU).
|
 |
