Wielka Brytania
stolica:
Londyn
Wielka Brytania (ang. United Kingdom), Zjednoczone Królestwo
Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (ang. United Kingdom of
Great Britain and Northern Ireland) – unitarne państwo
wyspiarskie położone w Europie Zachodniej. W skład Wielkiej
Brytanii wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie
Wielka Brytania, Irlandia Północna leżąca w północnej części
wyspy Irlandia. Guernsey, Jersey i Wyspa Man, posiadają odrębny
status dependencji Korony brytyjskiej i nie wchodzą w skład
Zjednoczonego Królestwa.
Terytoriami zależnymi Wielkiej Brytanii są: Akrotiri, Anguilla,
Bermudy, Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, Brytyjskie
Terytorium Oceanu Indyjskiego, Brytyjskie Wyspy Dziewicze,
Dhekelia, Kajmany, Falklandy, Georgia Południowa i Sandwich
Południowy, Gibraltar, Montserrat, Pitcairn, Św. Helena, Turks i
Caicos.
Wielka Brytania jest członkiem-założycielem Wspólnoty Narodów
zrzeszającej byłe kolonie, dominia i inne posiadłości
brytyjskie, wchodzi także w skład G8. Jest stałym członkiem Rady
Bezpieczeństwa ONZ posiadającym prawo weta.
Wielka Brytania to jedno z głównych mocarstw obecnych czasów.
Jej siły zbrojne stacjonują w 80 krajach świata (największe
stałe garnizony są w Niemczech, na Cyprze, na Falklandach, w
Gibraltarze i w Kanadzie). Wielka Brytania posiada również ok.
200 głowic atomowych. Kraj ten jest również zaliczany do
najbardziej wpływowych w Unii Europejskiej.
Ustrój Polityczny
Wielka
Brytania jest monarchią parlamentarną z rządem odpowiedzialnym
przed parlamentem. Stolicą państwa jest Londyn. Obecnym monarchą
brytyjskim jest królowa Elżbieta II, która zasiadła na tronie w
1952 i została koronowana w 1953. Dzisiaj jej funkcje są głównie
ceremonialne, a rzeczywiste rządy spoczywają w rękach premiera.
Wielka Brytania jest bardzo scentralizowanym państwem, w którym
Parlament Westminsterski zajmuje się większością spraw
politycznych. W ostatnich latach jednak każdy z krajów,
wchodzących w skład Wielkiej Brytanii poza Anglią, otrzymał
własne organy rządowe, zajmujące się sprawami lokalnymi.
Populacja
Według spisu powszechnego z 2001 liczba ludności Wielkiej
Brytanii wynosiła 58 789 194 osoby, zaś w połowie 2008 – 61 383
200, z czego ok. 7,5 mln to mieszkańcy stolicy państwa.
Umiejętność pisania i czytania posiada 99% ludności. Obowiązek
edukacji dotyczy dzieci w wieku od 5 do 16 lat. Według danych
OECD jednym z największych problemów społecznych są znacznie
częstsze niż w innych krajach rozwiniętych tzw. ryzykowne
zachowania nastolatków: nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu,
częste ciąże nieletnich. W latach 2005-2006 ok. 33% Brytyjczyków
w wieku 13-15 lat upiło się przynajmniej dwa razy (w porównaniu
do 12% Amerykanów i 14% Francuzów w tym wieku), natomiast w 2005
na 1000 brytyjskich nastolatek statystycznie 23,4 zostało
matkami.
Migracje
Współcześni Brytyjczycy wywodzą się przede wszystkim z różnych
ludów, które osiedliły się w Wielkiej Brytanii przed XII wiekiem
– Celtów, Rzymian, Anglosasów i Normanów. W Wielkiej Brytanii
mieszkają także liczne grupy stosunkowo niedawnych imigrantów z
Afryki, Azji i Europy Wschodniej.
Od II wojny światowej Wielka Brytania przyjęła spore migracje
ludności z Europy, Afryki oraz Azji Południowej. Szczególnie
duży napływ imigrantów miał miejsce w latach 1960 – 1973 oraz w
latach 80. W 2001 r. 13,1% populacji stanowiły osoby pochodzące
spoza Wielkiej Brytanii, co wskazuje na najwyższy wskaźnik
imigracji w Europie. W niektórych miastach Wielkiej Brytanii
procent mniejszości narodowych jest niemalże zbliżony do połowy
ludności danego miasta i tak m.in. w Leicester stanowi 41,7%, w
Londynie 40,1%, w Birmingham 34,4%.
W maju 2004 r., kiedy nastąpiło kolejne rozszerzenie Unii
Europejskiej odnotowano rekordowy napływ imigrantów z krajów
Europy Środkowo-Wschodniej (ok. pół miliona). „Daily Telegraph"
oszacował, że w latach 2004 – 2007 do Wielkiej Brytanii przybyło
około miliona nowych imigrantów zwiększając liczbę obcokrajowców
z 5,2 do 6,3 miliona. 2/3 spośród nowych imigrantów stanowili
Polacy, stając się tym samym trzecią największą po Hindusach i
Irlandczykach mniejszością narodową w Wielkiej Brytanii.
Obecnie dorasta trzecie pokolenie przybyłych po II wojnie
światowej imigrantów. Nieznana jest natomiast rzeczywista liczba
mniejszości etnicznych żyjących w Wielkiej Brytanii. 6,3 miliona
obcokrajowców w 2007 r. to osoby urodzone poza granicami kraju.
Liczba ta jest większa, jeśli wziąć pod uwagę urodzone na
terenie Wielkiej Brytanii dzieci i wnuki imigrantów, którzy
napłynęli kilkadziesiąt lat temu. W 2008 r. 35,6% wszystkich
urodzonych w Wielkiej Brytanii dzieci było dziećmi mniejszości
etnicznych, które formalnie są wliczane do narodu brytyjskiego.
Szacuje się, że w 2008 roku 82,4% mieszkańców Wielkiej Brytanii
było pochodzenia europejskiego (Anglikami, Szkotami,
Walijczykami, Irlandczykami i napływową ludnością europejską z
kontynentu), 6,2% pochodziło z Azji Południowej (głównie z
Indii, Pakistanu i Bangladeszu), 3,5% było rasy czarnej (głównie
z Afryki i Karaibów), 1,1% z Azji Wschodniej, a 1,6% to
pozostali.
Wielka Brytania posiada również wysoki wskaźnik emigracji. W
2006 r. zanotowano, że co najmniej 5,5 mln osób urodzonych w
Wielkiej Brytanii mieszka za granicą, a kolejne pół miliona,
mieszka i pracuje tam tymczasowo.
Religie
Według spisu powszechnego z 2001 r., 71,6%
mieszkańców Wielkiej Brytanii określiło swą przynależność
religijną do chrześcijaństwa, przy czym nie uwzględniono
rozróżnienia na odłamy i Kościoły. Około 6% utożsamiało się z
inną niż chrześcijaństwo religią: 2,7% z islamem, 1,0% z
hinduizmem, 0,7% z Jedi, 0,6% z sikhizmem, 0,5% z judaizmem,
0,3% z buddyzmem i 0,3% z pozostałymi religiami, sektami i
denominacjami. Około 7% nie chciało lub nie potrafiło podać swej
przynależności religijnej, a 15,5% określiło się jako ateiści,
agnostycy lub bezwyznaniowcy.
Dane te jednak nie oddają rzeczywistej sytuacji wyznaniowej w
Wielkiej Brytanii. Przynależność do określonego Kościoła czy
związku wyznaniowego w Wielkiej Brytanii jest uwarunkowana w
większym stopniu tradycją i rozwiązaniami
prawno-administracyjnymi (zwłaszcza w przypadku
uprzywilejowanych wspólnot protestanckich), w mniejszym stopniu
oznacza natomiast podzielanie doktryn i teologii tych wspólnot.
Przykładowo większość badań społecznych pokazuje, że Brytyjczycy
na ogół są narodem silnie zsekularyzowanym. Dane o rzeczywistej
przynależności religijnej wśród Brytyjczyków różnią się między
sobą w zależności od ośrodków badawczych, doboru próby, sposobu
definiowania religii, pytań badawczych i sposobu realizowania
badań. Przykładowo, według British Social Attitudes, w 2006 r.
jedynie 31% badanych Brytyjczyków zdeklarowało czynną
przynależność religijną (spadek z 74% w 1964 roku). Natomiast aż
38% zdeklarowało brak przynależności do religii (wzrost z 3% w
1964 roku).
Wiarę w Boga osobowego, według różnych badań na przestrzeni 2003
– 2008 r., deklarowało od 35 do 60% dorosłych Brytyjczyków.
Wśród nastolatków wiara w Boga była najniższa i w niektórych
regionach (np. w Kornwalii) spadła do 22%. Według sondażu
społecznego Eurobarometr na zlecenie Komisji Europejskiej,
jedynie 38% Brytyjczyków potwierdziło wiarę w Boga osobowego,
dalsze 40% przyznało, że dopuszcza możliwość istnienia
nieokreślonej siły wyższej, a 20% zdeklarowało ateizm lub brak
wiary. Pozostałe 2% nie chciało lub nie potrafiło się określić.
Brytyjska Agencja Pomocy i Rozwoju Tearfund w 2007 r.
opublikowała dane, że zaledwie 10% Brytyjczyków uczestniczy w
nabożeństwach co najmniej raz w tygodniu, a 59% nigdy lub prawie
nigdy nie odwiedza kościołów. Były to jednak dane zebrane z
deklaracji, podczas gdy w rzeczywistości uczestnictwo w
niedzielnych nabożeństwach okazało się niższe. O ile w 1979 r.
12% Brytyjczyków odwiedzało kościoły, to w 1999 r. już tylko
7,5%. Tearfund oszacował, że do 2007 r. systematyczne
uczestnictwo w niedzielnych nabożeństwach spaść mogło do 6%.
Z przyczyn finansowych liczne świątynie i kościoły są
odsprzedawane państwu, instytucjom publicznym lub prywatnym
przedsiębiorcom, a następnie przerabiane na sale konferencyjne,
galerie, hotele, dyskoteki lub prywatne posesje. Bardzo istotny
jest również systematyczny spadek chrztów, konfirmacji w wieku
nastoletnim i małżeństw sakramentalnych. Wielka Brytania
formalnie jest państwem wyznaniowym, w którym wywodzące się z
anglikanizmu Kościoły Anglii oraz z prezbiterianizmu Kościół
Szkocji są Kościołami państwowymi. Biskupi mają zagwarantowane
miejsca w Izbie Lordów w parlamencie brytyjskim, a monarcha
będący głową państwa, jest jednocześnie głową Kościoła
anglikańskiego.
|
 |
